Trikotilomani (Saç Koparma Hastalığı) Nedir?

Saç koparma bozukluğu ya da tıp literatüründe bilinen adıyla trikotilomani, genellikle saçların, kaşların veya kirpiklerin koparılmasını içeren, vücudunuzun diğer bölgelerindeki kılları da kapsayabilen, durdurmaya çalışılmasına rağmen tekrar eden, karşı konulmaz bir istek nedeniyle durdurulumayan kıl koparma davranışı ile karakterize zihinsel bir rahatsızlıktır.

Kafa derisinden çekilen saçlar sıklıkla yama şeklinde kel lekelere neden olur. Bu da ciddi rahatsızlığa neden olur ve sosyal açıdan kişiyi zor durumda bırakır. Trikotillomani bozukluğu olan insanlar saçsız alanları gizlemek için çok büyük çaba sarfederler.

Bazı insanlar için trikotillomani, hafif düzeydedir ve kontrol altına alınabilir. Diğerleri için ise koparma dürtüsü saç yolmak için kişiyi zorlar. Bazı tedavi seçenekleri birçok insanın saç koparma davranışını azaltır veya tamamen ortadan kaldırır.

Trikotillomani Belirtileri Nelerdir?

• Saçlarınız, kaşlarınız veya kirpiklerinizden tüy çekme davranışı. Ancak bazen diğer vücut bölgelerindeki tüyleri de koparma davranışı görülebilir. Zaman içinde koparılan tüylerin bölgeleri değişim gösterebilir.
• Kıl koparmadan önce ya da koparma dürtüsüne direndiğinizde  artan bir gerginlik duygusu
• Kıl yolma davranışından sonra zevk duyma ya da rahatlama hissi
• Kafa derisi, kirpikler veya kaşlar da dahil olmak üzere vücutta görülen kısa, seyrekleşen saç, tüyler ya da kel alanlarla karakterize dikkat çeken saç dökülmesi
• Koparmak için belirli saç tiplerini. tercih etme, saç kopatmaya eşlik eden ritüeller
• Koparılan saçları ısırma, çiğneme veya yeme
• Yolunmuş saçlarla oynamak veya dudaklara veya yüze sürmek
• Tekrar tekrar saç koparmayı bırakmaya ya da daha az koparmaya çabalamak fakat bunda başarılı olamamak
• İşyerinde, okulda veya sosyal durumlarda saç koparmayla ilişkili önemli sorun ya da sıkıntılar

Trikotilomani hastası olan birçok kişi deri yolma, tırnak ısırma veya dudaklarını ısırma gibi davranışlar da sergiler. Bazen tüyleri evcil hayvanlardan veya bebeklerden veya giysi, battaniye gibi malzemelerden çekme rahatsızlığın bir işaret olabilir. Trikotilomani bozukluğu olan çoğu kişi saçlarını gizlice koparır ve genellikle rahatsızlığı başkalarından gizlemeye çalışır.

Trikotillomanisi olan insanlar için, tüyleri çekme şu şekillerde olabilir:

Odaklı. Bazı hastalar gerginlik veya stresten kurtulmak için saçlarını kasıtlı olarak koparırlar. Örneğin, tüyleri koparmaya yönelik ortaya çıkan ezici dürtüden kurtulmak için bunu yaparlar. Bazı insanlar koparmak istediği tüyleri bulma ya da kopardığı tüyleri ısırma gibi ritüeller geliştirebilirler.

Otomatik. Bazı insanlar, sıkıldıklarında, kitap okurken veya televizyon seyrederken olduğu gibi, farkında olmadan saç telleri ya da tüyleri koparırlar.

Aynı kişi duruma ve ortama bağlı olarak hem odaklanmış hem de otomatik saç koparma davranışı sergileyebilir. Başınızı elinize almak veya saçınızı fırçalamak gibi bazı pozisyonlar saç koparmayı tetikleyebilir. Trikotilomani, pozitif ya da negatif duygu durumu ile ilişkili olarak tetiklenebilir.

Trikotillomani, uzun süreli, kronik bir bozukluktur. Tedavi edilmediğinde, belirtiler zaman içinde ciddileşebilir. Örneğin, menstrüasyonun hormonal değişimleri kadınlarda semptomları kötüleştirebilir. Tedavi edilmezse, semptomlar gelip haftalar, aylar veya yıllarca sürebilir. Nadiren, birkaç yıl içinde başlıyıp biten vakalar da bulunur.

Ne zaman bir doktor gitmeli?

Tüy koparma davranışını bırakamazsanız ya da saçınızın çekilmesiyle ortaya çıkan görüntüden utanç duyuyorsanız doktorunuzla konuşun. Trikotilomani sadece kötü bir alışkanlık değil, aynı zamanda zihinsel bir bozuktur. Bu sebeple de tedavisiz iyileşmesi pek olası değildir.

Trikotilomani Nedenleri

Trikotilomani bozukluğunun nedeni belli değil. Fakat birçok kompleks rahatsızlık gibi, trikotilomani muhtemelen genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanır.

Trikotillomani Risk Faktörleri

Aile hikayesi. Genetik faktörler hastalığın başlamasında önemli bir faktördür.

Yaş. Trikotilomani en sık olarak onlu yaşların başlarında ve özellikle 10-13 yaşları arasında görülür.

Diğer bozukluklar. Depresyon, anksiyete gibi diğer psikolojik rahatsızlıklar hastalığı tetikleyen faktörler arasında bulur.

Stres. Bazı insanlarda şiddetli stresli durumlar veya olaylar trikotilomaniyi tetikleyebilir

Trikotilomani Tedavisi

Trikotillomaninin tedavisi ile ilgili sınırlı sayıda araştırma var. Bununla birlikte, bazı tedavi seçenekleri birçok insanın saç koparma davranışını kısmen veya tamamen engellemektedir.

Tedavide davranış terapileri ve ilaçlar kullanılır.

Terapi

Trikotilomani için yararlı olabilecek terapi türleri şunları içerir:

• Alışkanlığı tersine çevirme eğitimi. Bu davranış terapisi, trikotillomaninin ana tedavisidir. Saçınızı koparma olasılığınızın olduğu durumları ve bunun yerine koyabileceğiniz diğer davranışları öğrenip uygulamayı içerir. Örneğin, saç yolms dürtüsü durdurmak için yumruklarınızı sıkmak ya da ellerinizi kulağınıza götürmek faydalı olabilir. Alışkanlığın tersine çevrilmesi eğitimi ile birlikte diğer terapiler de kullanılabilir.
• Bilişsel terapi. Bu terapi, saç çekme ile ilgili olarak çarpık inançlarınızı belirlemenize ve incelemenize yardımcı olur.
• Kabul ve bağlılık terapisi. Bu terapi, saç çekne dürtüsünü, onlara dokunmadan kontrol etmeyi öğrenmenize yardımcı olabilir.

Depresyon, kaygı bozukluğu veya madde kötüye kullanımı gibi sıklıkla trikotilomani ile ilişkili diğer zihinsel sağlık bozukluklarıyla ilgili tedaviler, tedavinin önemli bir parçasını oluşturur.

İlaç Tedavisi

Trikotillomani tedavisi için FDA tarafından herhangi bir ilaç onaylanmamış olsa da, bazı psikiyatrik ilaçlar belirli semptomların kontrolüne yardımcı olabilir. Doktorunuz uygun ilaçları sizin için reçete edecektir.